Perły leśnej przyrody chronione od lat

KROSNO / PODKARPACIE. Obszar zasięgu RDLP w Krośnie jest jednym z najbardziej zalesionych regionów Polski. Odpowiedzialność za ochronę tych zasobów spoczywa w dużej mierze na podkarpackich leśnikach. Głównie dzięki ich zaangażowaniu powstało tu wiele rezerwatów przyrody, które chronią unikalne ekosystemy i gatunki. Historia ochrony przyrody na tych terenach sięga początków XX wieku, kiedy zaczęto dostrzegać konieczność zachowania najcenniejszych przyrodniczo miejsc dla przyszłych pokoleń.

Pierwsze inicjatywy tworzenia rezerwatów na Podkarpaciu wychodziły ze środowisk leśnych. Przykładem jest rezerwat „Kretówki” w Nadleśnictwie Kołaczyce, będący ostoją cisa. Już w 1921 roku dr Jan Nowak opisywał, jak lokalny leśniczy inż. Mirecki oraz właściciele lasów dbali o ochronę kilku tysięcy cisów rosnących w tym miejscu. W 1931 roku las ten został oficjalnie uznany za ochronny decyzją wojewody lwowskiego. Podobnie w Nadleśnictwie Baligród już w 1924 roku miejscowy gajowy Jan Wermiński rozpoczął działania na rzecz ochrony cisów rosnących na górze Jawor i w rezerwacie „Woronikówka”. Obecnie rośnie tam ponad 350 okazów tych rzadkich drzew, osiągających imponujące rozmiary.

Wśród rezerwatów założonych w drugiej połowie XX wieku wyróżnia się rezerwat Tysiąclecia na Górze Cergowej, utworzony w 1963 roku na północnym stoku tej góry. Jego powstanie było efektem długotrwałych starań leśników, którzy już w latach 50. XX wieku postulowali objęcie tego terenu ochroną. Dopiero symboliczne powiązanie ochrony lasu z obchodami Tysiąclecia Państwa Polskiego przekonało ówczesne władze do utworzenia rezerwatu, który obecnie zajmuje powierzchnię 63,50 ha.

Inny rezerwat to „Polanki” w Nadleśnictwie Brzozów, powstały w 1996 roku. Jego obszar, liczący 184,87 ha, obejmuje lasy na stromych stokach Gór Słonnych, które od dawna były traktowane przez leśników ze szczególną troską z uwagi na unikalne walory przyrodnicze i kulturowe.

Największym rezerwatem na terenie RDLP w Krośnie są „Źródliska Jasiołki”, utworzone w 1993 roku, na powierzchni 1585 ha. Ochronie poddano tu źródliska rzek Wisłok i Jasiołka, cenne torfowiska wysokie oraz buczyny o niewielkim stopniu przekształcenia. Inicjatywa stworzenia tego rezerwatu pojawiła się w latach 80. XX wieku, kiedy po upadku Państwowych Gospodarstw Rolnych istniało ryzyko przejęcia gruntów nieistniejącej już wsi Jasiel przez prywatnych inwestorów. To właśnie determinacja leśników zapobiegła zagospodarowaniu tych terenów w sposób niekorzystny dla przyrody. Dziś rezerwat chroni wyjątkowe ekosystemy łąkowe, torfowiskowe oraz imponujące drzewostany, gdzie dominują buki, jawory i jodły, których obwody sięgają 4 metrów.

Na uwagę zasługuje również przypadek „Przełomu Osławy” w Nadleśnictwie Komańcza, gdzie prywatny inwestor planował budowę elektrowni wodnej. Wymagało to jednak sporych zmian w środowisku przyrodniczym, spiętrzenie wody na półmetrowym progu przegrodziłoby rzekę, powodując trwałe zmiany w jej ekosystemie. Uniemożliwiłoby chociażby sezonowe wędrówki pstrąga na tarliska. W 1998 roku leśnicy z Komańczy skutecznie sprzeciwili się budowie małej elektrowni wodnej, która zniszczyłaby naturalny charakter tego obszaru. Dzięki ich staraniom zakole Osławy nad Duszatynem zachowało swoje pierwotne walory krajobrazowe i ekologiczne, chronione na obszarze blisko 320 ha.

Obecnie na terenie RDLP w Krośnie znajduje się 80 rezerwatów o łącznej powierzchni około 10 795 ha, co daje średnią powierzchnię jednego rezerwatu wynoszącą blisko 135 ha. Wśród nich dominują rezerwaty leśne, których jest 38 i które zajmują prawie 5 tys. ha. Oprócz nich istnieją także rezerwaty florystyczne, krajobrazowe, torfowiskowe, faunistyczne oraz przyrody nieożywionej. To tylko wybrane przykłady działań sprzed lat.

Działania leśników na Podkarpaciu są częścią szerszej inicjatywy ochronnej – w ramach programu „100 rezerwatów na 100-lecie Lasów Państwowych” w 2024 roku na terenie RDLP w Krośnie powstały dwa nowe rezerwaty: „Mur Krzeczkowski” (64 ha) oraz „Zwiezło w Dolinie Olchowatego” (484,26 ha). Trwa także procedura tworzenia kolejnych rezerwatów: „Dziurkowiec” w Nadleśnictwie Cisna, „Przełom Strwiąża” w Nadleśnictwie Ustrzyki Dolne i „Las Zapaśny” w Nadleśnictwie Sieniawa.

Dzięki wieloletniemu zaangażowaniu leśników regionu, Podkarpacie pozostaje jednym z najbardziej różnorodnych przyrodniczo regionów Polski. Ochrona przyrody na tym obszarze to nie tylko troska o unikalne ekosystemy, ale także ważny wkład w zachowanie dziedzictwa przyrodniczego dla przyszłych pokoleń. Leśnicy stale udowadniają, że tradycyjne metody ochrony przyrody mogą być skutecznie łączone z nowoczesnym podejściem do wyzwań współczesności.

Tekst: Paulina Pawłowska
Zdjęcia: Edward Marszałek

źródło: RDLP Krosno